Иштибоҳоти мафкураи миллии тоҷикӣ

Яке аз иштибоҳоти асосии мафкураи миллии тоҷикӣ  дар баёни решаҳои ваҳдати миллӣ зоҳир мешавад. Бар чунин ақидаанд, ки бе идеали миллӣ маҳалгароиро мағлуб намуда ба ваҳдати миллӣ ноил хоҳанд шуд.

Ин тавр низ мешавад, ки як сарвари давлат аз экрани телевизор бо суханони самимона ва ваъдаҳои ояндаи дурахшон мардумро дар атрофии худ муттаҳид кунад. Аммо ин иттиҳод дер давом нахоҳад кард, чун мардум мехоҳанд ба орзуҳошон зудтар бирасанд, аммо ба ояндаи дурахшон расидан мушкилоти зиёде хоҳад дошт.

Ғалатҳои дигар дар мафкураи мардум кам нестанд. Масалан мегӯянд: Хоки ватан аз тахти Сулаймон беҳтар.

Дар ҳоле ки тахти Сулаймонро ба даст орӣ, ҳатман хоки ватанро меёбӣ. Тахти Сулаймон туро ба ҳар кишваре, ки лозим аст, зуд бурда мерасонад.

Мафкураи миллии тоҷикон пояҳои мустаҳками илмӣ бояд дошта бошад, ба худшносии мардум мусоидат кунад. Ин низ бе муайян кардани идеали миллӣ номумкин аст.

Идеали миллии тоҷикон ба ғайри  Эрони Бузург мафҳуми дигаре набуду нест. Иллати бузург дар он ки ба ғайри ду-се нафар аксари интеллигенсияи тоҷик аз ибрози ин фикр худдорӣ мекунад. Гумон доранд, ки дар ҳамин марзи хурд низ давлати пуриқтидор сохта ояндаи дурахшонро фароҳам овардан мумкин аст. Фикри хатост ин андешаи онон. Дар шакли федерация ё конфедерация давлати бузурги демократии форсизабонҳоро сохтан метавон.

Баробари сохта шудани давлати бузург ҳисси ноамнӣ ва тарсу ҳаросе, ки аз вуруди ҷараёнҳои экстемистӣ вуҷуд дорад, аз байн меравад. То вақте ки давлат хурд аст, хатаре ҳаст, ки аз сустиҳои он чӣ давлатҳои калонтар ва чи гурӯҳҳои экстремистии динӣ истифода кунанд.

Тоҷикон бо эрониҳо як фарҳанг доранд. Мазҳаб дигар, вале динашон як аст.

Дар Эрон Курдистони суннимазҳаб ҳаст ва байни курдҳову шиаҳо адоват нест. Агар бошад ҳам бо дасисаи давлатҳои абарқудрат аст, ки Эронро ба пораҳо тақсим кардан мехоҳанд. Дар Тоҷикистон Помири шиамазҳаб (исмоилиҳо) ҳастанд ва байни бадахшониву дигарон зиддияти мазҳабӣ мушоҳида нашудааст.

Тоҷикистон ҳамон вақт аз ҷиҳати иқтисодӣ рушд мекунад, ки марзи худро ба лаби обҳои калон расонида тавонад. Зеро танҳо роҳи обӣ ба ривоҷи иқтисодиёту тиҷорат мусаббаб аст, чун арзонтарин аст. Яъне конфедерация бо давлати бо обҳои калон ҳамсарҳад ба Тоҷикистон дари калони имкониятҳои азимро боз мекунад, ки варианти беҳтарин боз ҳам Эрон аст.

Салладорони Эрон ба бисёр рӯшанфикрони тоҷик намефоранд, аммо Эрон танҳо аз онҳо иборат нест. Зиёд бошанд, 1-2 фоизи саданд онҳо.

Як шоири тоҷик навишта буд:

Мошини «Мазда» мефурӯшад Ҷопун.

Сад мушаки ҳаста мефурӯшад Гирмон,

Эй ҷӯра, аз Эрону эронӣ мапурс,

Зарчӯбаю писта мефурӯшад Эрон.

Инро шоири хеле машҳури миллии тоҷик навиштааст, мегӯянд, ки имрӯзҳо дарборӣ шудааст.

Ҳар касе, ки ба Эрон сафар кардааст, бо ду чашми сар равшан мебинад, ки эрониҳо компутеру мошинҳои беҳтаринро ҳатто мушакҳоро бо дастони худ дар корхонаҳои худ сохта мебароранд ва эҳтиёҷ ба «Мазда»-ву мушакҳои олмонӣ надоранд. Агар мошину мушакҳои эронӣ ба дараҷаи мошину мушакҳои Амрико набошад, пас ин асосан гуноҳи Ғарб аст, ки Эронро ба муҳосираи иқтисодӣ гирифта намемонанд, ки аз кашфиётҳои фановарии Ғарб истифода кунад.

Шоири миллӣ нестанд, чунин шоирон, ки иддеали миллӣ чист намедонанд.

Аммо шукри худо дар Тоҷикистон Гулрухсор барин шоирони миллӣ ҳастанд, ки Эрон дар ҷаҳони фарҳангии тоҷик чӣ арзише дорад, амиқ эҳсос кардаанд, ки мисолаш ин шеъри ӯст.

ЭРОН

Эй меҳани сабзи меҳр,

                                    эй шаҳраги набзи шеър,

Эй дури ба ҷон наздик,

                                    эй нури дилу дида,

Дар ҳар варақи сангат

                                    шеърест аҳурои,

Аз ҳар ваҷаби хокат

                                    як нобиға рӯйида,

Эрони азизи ман,

                                    эй ҷони азизи ман!

Коруни ту иншо кард

                                    қонуни саодатро,

Ҷамшеди ту бино кард

                                    кохи фари миллатро,

Мансури ту боло кард

                                    қадри сари бемаргӣ,

Хайёми ту ифшо кард

                                    асрори муҳаббатро,

Эрони азизи ман,

                                    эй ҷони азизи ман!

Тири назари Ораш

                                    дар сина ниҳон дорам,

«Шоҳнома»-и оламсоз

                                   аз фазли каён дорам,

Бар қасди камонбозон,

                                   бар рағми камонсозон,

Чун моҳи нави Теҳрон

                                   абрӯйи камон дорам,

Эрони азизи ман,

                                    эй ҷони азизи ман!

Бо ишқи худододат

                                    паймони вафо боқист,

Аз духти Сафӣ баҳрат

                                   пайке зи сафо боқист,

Аз мири бухорои*

                                   нодории дороӣ,

Аз пири самарқандӣ**

                                   пайғоми сахо боқист,

Эрони азизи ман,

                                    эй ҷони азизи ман!

Моро, ба дили тангат, эй ёр,

                                               баҳам овар,

Сад бор туро мирам,

                                   як бор баҳам овар.

Бар гулшани гулхандат,

                                   бар фарқи Дамовандат,

Гулхор намезебад,

                                   гулнор ба ҳам овар,

Эрони азизи ман,

                                    эй ҷони азизи ман!

Пайванди ниёконӣ,

                                   пайванди дилу ҷонӣ,

Парвардаи шири шер,

                                   парвардаи ирфонӣ,

Эй ишқи фалакпечам,

                                   баҳри ту гарам ҳеҷам

Баҳри мани ноқобил

                                   ҷойизаи яздонӣ,

Эрони азизи ман,

                                    эй ҷони азизи ман!

Душашбе. 2003

_______________

*Амири Сомонӣ

**Устод Рӯдакӣ